Droog gras? Laat het met rust, dat herstelt vanzelf

Bij droogte beperken planten hun verdamping: bomen laten hun bladeren vallen en gras krult op en vergeelt. Het is dan niet dood, maar in rust. ‘Als het groeipunt blijft leven, zal het gras teruggroeien,’ vertelt Philipsen. ‘Dan begint het weer te groeien zodra er voldoende vocht bij komt.’ Maar in de tussentijd kan droog gras beter met rust worden gelaten. ‘Als gras sterk verdroogd is, breekt het al door erop te lopen. Dan is het gedaan met het herstel.’

Gras op zandgrond loopt de grootste risico’s

‘In de weilanden staat veel Engelse Raai,’ vertelt Philipsen, ‘dat is een grassoort met een groot herstelvermogen. Eén plant per 10 vierkante centimeter is genoeg om uiteindelijk weer een gesloten grasmat te krijgen.’ Engels raaigras wortelt relatief diep, waardoor het langer blijft leven. Andere grassen hebben het misschien moeilijker.

Philipsen en zijn Wageningse collega’s voeren bij het Agro-innovatiecentrum De Marke onderzoek uit naar kruidenrijk grasland. ‘Juist kruidenrijk grasland met resistentiegrassen, vlinderbloemigen en kruiden zie je er nu nog frisser bij staan. Maar ook voor dit grasland is rust belangrijk als het verdroogt en er niet beregend wordt. Na een lange periode van droogte én hitte krijgen bijna alle planten droogtestress.’

‘Daarbij is de grondsoort ook erg belangrijk voor het herstelvermogen van gras,’ zegt Philipsen. ‘Op kleigronden wortelt gras relatief diep, waardoor het meer vocht ter beschikking heeft. Bovendien zit het grondwater relatief ondiep en is er meer capillaire nalevering, waarbij water opstijgt via de poriën tussen bodemdeeltjes.’ Veengrond bevat ook veel water, maar kan – vooral in de toplaag – sterker uitdrogen dan klei. Zandgrond geeft de meeste risico’s. Niet alleen ligt het grondwater vaak relatief diep, er kan ook een soort verbrandingsschade optreden. ‘Dan is het net alsof de spruit wegbrandt door het zonlicht dat op het zand reflecteert.’

Hoe erg is deze droogte voor de melkveehouderij?

Het zeer droge jaar 2022, het vochtige voorjaar van 2023 en de daarop volgende periode van extreme droogte hebben veel impact gehad op het grasland en de voervoorraad. Er zullen dan ook zeker melkveehouders in de problemen komen, voorspelt Philipsen. ‘Voor de toekomst verwacht ik dat vochtvoorziening, waterbeschikbaarheid en bodemkwaliteit een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Het maakt steeds meer verschil waar je boert en hoe beschikbaar vocht is.’

Droge periodes hebben ook andere gevolgen voor de bedrijfsvoering: koeien weiden is moeilijker, en mest uitrijden is niet zinvol. ‘Dat heeft het gras dan niet nodig. Maar voor 1 september moet er wel voldoende mest op het land worden gebracht, aangezien er de komende winter ook weer mest opgeslagen moet worden.’ Net als in eerdere jaren kan dit een knelpunt worden, denkt Philipsen.

Wat doen boeren tegen droog gras?

Grasland is vooral in het voorjaar dankbaar voor voldoende vocht. Een melkveehouder kan extra maatregelen nemen om water langer vast te houden, bijvoorbeeld door stuwtjes te plaatsen. In combinatie daarmee is beregenen een optie. Philipsen: ‘Boeren gebruiken daarbij oppervlaktewater of eigen bronnen. Zij belasten het drinkwaternet dus niet.’ Als gras op zandgronden afsterft, kost het bovendien erg veel energie om het weer terug te halen en zal de mineralenbenutting lager zijn. ‘Daarmee belasten we het milieu extra.’